Κυρίες και Κύριοι,
Η ποιότητα των θεσμών μιας χώρας αποτελεί προϋπόθεση
οικονομικής ανάπτυξης. Αντίθετα όμως με άλλα στοιχεία που
συμβάλλουν στην ανάπτυξη αυτή (φυσικός πλούτος, γεωπολιτική
θέση), η ποιότητα των θεσμών είναι θέμα επιλογής και βούλησης,
όχι τύχης.
Ένα ποιοτικό θεσμικό περιβάλλον αποτελεί καταλυτικό παράγοντα
για να καταστεί μία οικονομία ανταγωνιστική. Γατί εξασφαλίζει τα
βασικά κίνητρα για την πραγματοποίηση επενδύσεων, την
δημιουργία και την ανάπτυξη των επιχειρήσεων, δηλαδή ασφάλεια
και προβλεψιμότητα.
Στις εκθέσεις του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ με τίτλο
«Παγκόσμιος Δείκτης Ανταγωνιστικότητας», η ανταγωνιστικότητα
της οικονομίας μιας χώρας ορίζεται ως «το σύνολο των θεσμών,
πολιτικών και παραγόντων που καθορίζουν το επίπεδο
παραγωγικότητας σε μία χώρα».
Η Ελλάδα απέκτησε από πολύ νωρίς στην σύγχρονη ιστορία της
ένα ισχυρό σύστημα θεσμών νομοθετικής, εκτελεστικής και
δικαστικής εξουσίας, το οποίο πιο πρόσφατα εμπλουτίστηκε από
ένα πλέγμα ανεξάρτητων αρχών με εκτεταμένο πεδίο
αρμοδιοτήτων.
Τα προβλήματα δεν οφείλονται στην απουσία θεσμών, αλλά
κυρίως στον τρόπο και την ποιότητα της λειτουργίας τους και την
αποδοτικότητά τους.
Η σημασία των θεσμών αποκτά ιδιαίτερη βαρύτητα σε περιόδους
κρίσης, όπως αυτή που προήλθε από την πανδημία του COVID
και ανέδειξε πόσο σημαντικό είναι για την οικονομία ένα ισχυρό και
δίκαιο θεσμικό περιβάλλον.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η ενεργοποίηση σε
ευρωπαϊκό επίπεδο του Ταμείου Ανάκαμψης. Πρόκειται για ένα
έκτακτο χρηματοδοτικό εργαλείο, προορισμένο να στηρίξει τις
οικονομίες των ευρωπαϊκών χωρών σε μία περίοδο κρίσης, το
οποίο δεν έρχεται όμως ως ένα απλό «δώρο». Έρχεται με
αυστηρούς όρους. Η πιστή και έγκαιρη τήρηση των όρων αυτών, η
οποία είναι και προϋπόθεση για την εκταμίευση των χρημάτων,
συνδέεται αναπόφευκτα με την ποιότητα και την
αποτελσματικότητα των θεσμών των κρατών που είναι αποδέκτες
της χρηματοδότησης.
Η πρώτη εικόνα για την χώρα μας ήταν καλή. Το Εθνικό Σχέδιο
Ανάκαμψης έτυχε ενθουσιώδους αποδοχής από τα όργανα της
Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η συνέχεια θα είναι πολύ πιο δύσκολη και εκεί θα πρέπει οι θεσμοί να λειτουργήσουν με διαφάνεια και
αποδοτικότητα.
Για παράδειγμα:
Θα χρειαστεί διαφανής, γρήγορος και νομικά άρτιος έλεγχος των
δημόσιων συμβάσεων που θα χρηματοδοτηθούν από το Ταμείο
Ανάκαμψης. Γι’ αυτό είναι αναγκαία η άριστη λειτουργία των
ανεξάρτητων αρχών που έχουν αρμοδιότητα για τις δημόσιες
συμβάσεις (ΕΑΑΔΗΣΥ και ΑΕΠΠ), των οποίων επιχειρούμε την
ενοποίηση, αναβάθμιση και θεσμική ενίσχυση, ώστε να
αντεπεξέλθουν στις αυξημένες απαιτήσεις.
Εξίσου γρήγορα και αποτελεσματικά πρέπει να λειτουργήσει και το
Ελεγκτικό Συνέδριο, στο πλαίσιο της αρμοδιότητάς του για τον
προσυμβατικό έλεγχο.
Και πέραν όμως των απαιτήσεων που συνδέονται με το Ταμείο
Ανάκαμψης:
Οι ρυθμιστικές ανεξάρτητες αρχές, όπως η Ρυθμιστική Αρχή
Ενέργειας και η Επιτροπή Τηλεπικοινωνιών, συμβάλλουν με την
ορθή λειτουργία τους στην ανάπτυξη κρίσιμων τομέων της
οικονομίας και ειδικότερα στις αγορές δικτύων. Το ίδιο και οι αρχές
που είναι επιφορτισμένες με τον έλεγχο των μεταφορών.
Η Επιτροπή Ανταγωνισμού επιτελεί κυρίαρχο ρόλο στην
διαμόρφωση ενός υγιούς επιχειρηματικού περιβάλλοντος, σε
περισσότερους τομές της αγοράς.
Ο θεσμικά κεντρικός ρόλος της Τράπεζας της Ελλάδας για την
εθνική οικονομία αναδεικνύεται ακόμη πιο αποφασιστικός, ενόψει
της επικείμενης διαδικασίας συμπερίληψης των ελληνικών
ομολόγων στα προγράμματα της ΕΚΤ.
Θα ήθελα όμως να αναφερθώ στην Δικαιοσύνη, η οποία αποτελεί
έναν από τους πιο κρίσιμους παράγοντες για την καλλιέργεια
κλίματος θεσμικής σταθερότητας, επενδυτικής εμπιστοσύνης και
εντέλει οικονομικής ανάπτυξης.
Σε πρόσφατη συνέντευξή μου στην Καθημερινή της Κυριακής,
επεσήμανα μια σειρά από προβλήματα τα οποία εντοπίζονται κατά
τη γνώμη μου στον χώρο της Δικαιοσύνης, καθώς και τα ζητήματα
που συνδέονται με την επίλυσή τους.
Just do it / δεν είναι τόσο απλό.
Για την ριζική επίλυση των προβλημάτων στον χώρο της
Δικαιοσύνης απαιτούνται δύο στοιχεία τα οποία δεν είναι
αυτονόητα ή διαθέσιμα για οποιανδήποτε Κυβέρνηση: χρόνος
πέραν της κυβερνητικής θητείας και ευρύτερη συναίνεση.
Ο χρόνος απαιτείται για την πραγματοποίηση κάποιων αλλαγών
στο Σύνταγμα.
Η ευρύτερη συναίνεση είναι κάτι που εντέλει αποτελεί ευθύνη όλων
μας, ως πολιτών με μεγάλο ή μεγαλύτερο ενδιαφέρον για την
οικονομική ανάπτυξη και την επιχειρηματικότητα.
Παρόλ’ αυτά, η Κυβέρνηση έχει την βούληση να προχωρήσει σε
πολλές και γενναίες μεταρρυθμίσεις στον χώρο της Δικαιοσύνης,
στο μέτρο του εφικτού (ενόψει των ανωτέρω).
Έχουν γίνει πολλά και σημαντικά βήματα, ιδίως το τελευταίο
χρονικό διάστημα:
- η συνεχής επέκταση του ολοκληρωμένου πληροφοριακού
συστήματος στα δικαστήρια - η δυνατότητα τηλεσυνεδρίασης (στα ΔΔ) και διενέργεια
διάσκεψης εξ αποστάσεως - η ίδρυση Γραφείου Συλλογής και Επεξεργασίας Δικαστικών
Στατιστικών Στοιχείων (JustStat) - η υποχρεωτική ηλεκτρονική κατάθεση όλων των δικογράφων
στο Συμβούλιο της Επικρατείας και όλα τα Διοικητικά
Δικαστήρια - η ίδρυση ειδικών τμημάτων για υποθέσεις με εξειδικευμένο
αντικείμενο
Θεμελιώδης είναι η πρόσφατη νομοθετική πρωτοβουλία της
Κυβέρνησης για την συνολική μεταρρύθμιση της Εθνικής Σχολής
Δικαστών, ως μία αναγκαία και ουσιαστική «επένδυση» στις νέες
γενιές δικαστών. Στο νομοθέτημα αυτό περιλαμβάνονται ρυθμίσεις
όπως - η υποχρεωτική επιμόρφωση με σύγχρονες εκπαιδευτικές
μεθόδους, - η εκπαίδευση και επιμόρφωση σε νέα αντικείμενα, όπως η
οικονομική θεωρία και ανάλυση, νέες τεχνολογίες κ.λπ. - η καθιέρωση πιο ουσιαστικών και αξιοκρατικών κριτηρίων
επιλογής
Με την μεταρρύθμιση αυτή και τις άλλες που θα ακολουθήσουν,
σκοπεύουμε να δημιουργήσουμε μία νέα γενεά δικαστικών
λειτουργών, που θα ανταποκρίνονται στις σύγχρονες συνθήκες της
λειτουργίας του Κράτους, της κοινωνίας και της οικονομίας.
Γιατί είναι σαφές ότι η Δικαιοσύνη οφείλει να ακολουθήσει τις
εξελίξεις της κοινωνίας και να προσαρμοστεί στις απαιτήσεις της
σύγχρονης εποχής. Οι δικαστές υπηρετούν έναν από τους
κρισιμότερους θεσμούς του δημοκρατικού πολιτεύματος και
οφείλουν να συμβάλλουν με κάθε τρόπο στην αναβάθμιση και
εδραίωση του αυξημένου κύρους που του προσήκει.
Ακολουθούν λοιπόν και άλλες, τολμηρές μεταρρυθμίσεις, οι οποίες
αναμένεται όχι μόνο να επιλύσουν πρακτικά προβλήματα, αλλά και
να συμβάλλουν στην θεσμική αναβάθμιση της Δικαιοσύνης στην
Ελλάδα, επ’ ωφελεία της κοινωνίας εν γένει αλλά και της
επιχειρηματικότητας, της οικονομικής ανάπτυξης και ευημερίας.
Σας ευχαριστώ πολύ για την πρόσκληση, εύχομαι κάθε επιτυχία
στην φετινή σας Διάσκεψη.
